ويژگيهاي فني و آسيب شناسي گليم

اشكالات در حين بافت و نحوه جلوگيري از آن را در ادامه ببینید …

الف: سره شدن
اگر دقت در بافت گليم نشود و پودها شل يا سفت باشند اين اشكال پیش مي آيد كه براي رفع آن بايد هر 10 سانتي متر بافت ، گليم را به دو طرف راست رو ها گليم ، با نخ چله ، محكم گره زد و با خط كش اندازة پهناي گليم را كنترل كرد.
ب: ريش شدن چله
عوامل زيادي باعث ريش شدن چله مي شود كه بايد به آنها دقت كرد:
1- ناصافي و خميدگي لبه ها و نوك تيغه هاي دفتين.
2- نا صافي سطح نخ به دليل تاب بيش از حد.
3- تماس تيغه هاي دفتين و چله ها ( نا هماهنگي دفتين و نمرة نخ چله مصرفي ).
4- استفاده از چله هاي تهيه شده با الياف كوتاه.
5- عدم دقت در دفتين زدن و برخورد بي دليل تيغه هاي دفتين با چله ها.
ج: نخ نما شدن گليم
در هر مرحله از پودگذاري گليم ، بايد دقت به عمل آيد تا پود جديد كاملاً در پشت پود قبلي قرار گيرد. در صورت عدم توجه به اين امر ، در سطح گليم نقطه هاي سفيدي كه ناشي از نمايان شدن نخ هاي تار است به وجود مي آيد و باعث نخ نما شدن گليم مي شود و از كيفيت هنري گليم و قهراً قيمت آن مي كاهد.
د: پرز دادن گليم
استفاده از خامه ( پرز ) هاي كوتاه جهت بافت گليم يكي از عوامل مؤثري است كه باعث پرز دادن محصول در حين بافت يا بعد از آن مي شود. به همين جهت لازم است تا براي پودگذاري حتي الامكان از پودهاي كوتاه استفاده نشود ( مناسب ترين طول براي پودگذاري ، طولي است كه حداقل براي پوشاندن يكصد تار زير و رو كافي باشد ).
ه: تصحيح پودگذاري
در مواردي كه بافندگان ، بدون اختيار كردن نقشه و به طور ذهني بافت را انجام مي دهند، احتمال اشتباه در پودگذاري بسيار است و حتي يك پود كم يا اضافه باعث ناهماهنگي بين نقوش خواهد شد و همچنين اندكي بي دقتي در حين بافت به كمك نقشه همين مشكل را به وجود مي آورد. با اين وجود تصحيح پودگذاري كار چندان دشواري نيست. در مواردي كه پودگذاري غلط باشد، بافنده مي تواند با به جلو كشيدن چله هاي مربوط و ايجاد دهانه با كمك انتهاي قلاب، پود اضافي را از لابه لاي تارها خارج كند و به همين صورت چنانچه افزودن پودي به گليم ضروري باشد بافنده مي تواند به وسيلة قلاب يا سوزن با ظرافت و دقت، پود را از لا به لاي چله ها عبور و در محل مورد نظر قرار دهد.
و: پارگي چله
چنانچه در حين بافت بي دليل يك يا چند چله پاره شود، بافنده به كمك يك قطعه نخ هم نمره با نخ چله، كه اصطلاحا ًنخ رفو ناميده مي شود، مي تواند نسبت به ترميم آن اقدام كند.
گرة رفو در گليم بافي اهميت خاصي دارد و نحوة بستن آن به اين صورت است كه يك سر تار پاره شده و نخ رفو را به صورت ضربدر بين انگشتان شست و سبابه نگاه مي دارند كه حدود دو سانتي متر از نخ آزاد باشد و نخ رفو زير نخ تار قرار گيرد، سپس نخ رفو را يك بار به دور شست و انگشت سبابه مي چرخانند و آن را بين دو سر نخ قرار و سر آزاد تار را از حلقة تشكيل شده عبور مي دهند و آن را نگاه مي دارند. آنگاه به كمك انگشت شست دست راست انتهاي نخ رفو را به طرف پايين مي كشند.
گره اي كه به اين طريق ايجاد مي شود بايذ حتي الامكان كوچك باشد تا هنگام دفتين زدن، مشكلي به وجود نيايد. توضيح آنكه طول دم گره نبايد بيشتر از 5 ميليمتر باشد و اگر چند راستا در يك رديف پاره شود، عمل رفو بايد به گونه اي انجام گردد كه گره ها در مقابل يكديگر قرار نگيرند.
ز: ناصافي پودها
چنانچه بافنده ضمن بافت متوجه شود در بعضي از قسمت ها، پودگذاري، خط مستقیمی را طي نكرده باشد مي تواند با پودگذاري موضعي آن را رفو كند.
پودگذاري موضعي به اين ترتيب است كه بافنده با كمك سوزن در قسمت هاي گود، چند رج پود قرار مي دهد و نا صافي آن را اصلاح مي كند.
ح: حذف چله هاي اضافي
بافنده در صورتي كه در حين بافت متوجه شود يك يا چند چله اضافه است، مي تواند بافت گليم را طوري انجام دهد كه چله هاي اضافي همراه با ساير چله ها به صورت جفتي مورد استفاده قرار گيرند.
بديهي است اين كار در بافت خود را نشان خواهد داد و براي رفع آن بافنده مي تواند بعد از بافت 50 رج به آرامي آن را از فاصلة مختلف قطع و بافت را ادامه دهد و در پايان قطعات كوتاه شدة نخ را به كمك شيئ نوك تيزي از لا به لاي پودها خارج كند.
ط: كم عرض شدن گليم:
در حين بافت ممكن است به تدريج عرض گليم كمتر شود، اين در اثر كشيدگي بيش از حد پودهاست و بايد مراقبت كنند كه اين چنين نشود. مي توان اين كار را با خط كش انجام داد. يعني هر ده يا بيست سانتي متر كه بافته مي شود اندازه بگيرند و تساوي آن را با عرض بافت هنگام شروع داشته باشند. مورد ديگر كنترل اين است كه هر بيست سانت بايد حدود همين اندازه قسمت بافته شده را از دو طرف به راست رو ها ببندند و به اندازة لازم كشيدگي داشته باشد.
ويژگي هاي فني گليم:

جنس الياف: الياف مورد استفاده در گليم ها بايد از پشم صد در صد خالص، نو ، شسته شده و يا پشم هايي كه به روش صحيح از پوست جدا شده اند باشند.
قطر الياف: قطر الياف بايد از 20 تا 50 ميكرون باشد.
در صد چربي: حداكثر چربي موجود در خامه ها ( بعد از كلاف شدن ) نبايد از 5/1 در صد بيشتر باشد.
ضد بيد: گليم ها بايد با مواد شيميايي مخصوص ضد بيد شوند و اين عمل به وسيلة برچسب بر پشت گليم ها ذكر شود.
ثبات رنگ در مقابل آب: گليم هاي دست بافت هنگامي طبق اين استاندارد پذيرفته خواهند شد كه ثبات رنگ آنها در برابر آب از ارقام زير كمتر نباشد:
الف- درجة تغيير رنگ نمونة اصلي حداقل 4 باشد.
ب- درجه لكه گذاري روي پارچه پنبه اي وپشمي روي استاندارد باشد.
ثبات رنگ در مقابل شستشو يا صابون: گليم هاي دست بافت هنگامي طبق اين استاندارد پذيرفته خواهند شد كه ثبات رنگ آنها در مقابل شستشو با صابون از ارقام زير كمتر نباشد:
الف- درجه لكه گذاري روي پارچه پشمي حداقل (4-3) باشد.
ب- درجه تغيير رنگ نمونه اصلي و درجه لكه گيري روي پارچه پشمي بايد روي استاندارد باشد.
ثبات رنگ در مقابل نور: گليم هاي دست بافت هنگامي طبق اين استاندارد پذيرفته خواهند شد كه ثبات رنگ آنها در مقابل نور حداقل 4 باشد.
ثبات رنگ در مقابل مالش مرطوب و سايش خشك: گليم هاي دست بافت هنگامي طبق اين استاندارد پذيرفته خواهند شد كه ثبات رنگ آنها در مقابل مالش مرطوب و سايش خشك حداقل 4 باشد.
نمونه خامه گليم: نمونة خامه گليم هاي دست بافت بر مبناي يك لا در سيستم تكس بايد از 200 تا 340 باشد كه سيستم متر يك برابر 3 تا 5 است در تار گليم به منظور استحكام بيشتر بايد از نخ دو لا استفاده شود.تاب خامه مي تواند به شكل S يا Z باشد.
طول الياف: طول متوسط الياف نبايد از 7 سانتي متر كمتر باشد.
تاب خامه: خامه بايد در هر سانتي متر حداقل 20 تاب داشته باشد.
عوامل آسيب رسان

1) عوامل آسيب رسان زنده:
انسان:انسان مي تواند به طرق مختلف نا خواسته در آسيب رساني به انواع دست بافت ها مؤثر باشد.به عنوان مثال نبايد با كفش آلوده بر روي گليم قدم گذاشت.نفوذ گل و لاي به داخل الياف باعث پوسيدگي زود هنگام گليم مي شود، از طرف ديگر حمل و نقل و بسته بندي صحيح گليم ها در هنگام جا به جايي مي تواند باعث طول عمر بيشتر گليم گردد.
انواع قارچ ها، كپك ها و ساير موجودات ذره بيني:
رطوبت مهمترين عامل رشد موجودات ذره بيني به ويژه قارچ ها و كپك هاست.پشم، پنبه و ابريشم، هر سه در برابر رطوبت طولاني آسيب پذيرند.
حشرات:در ميان حشرات آسيب رسان به گليم، مي توان بيد را خطرناك ترين برشمرد.بهترين راه از بين بردن بيد، نظافت و تميز كردن است.

2) عوامل آسيب رسان غير زنده:
آب و هوا:يكي از مهمترين عواملي است كه مي تواند خود به خود و به طور مستقيم نيز به اشيا صدمه برساند و يا اينكه شرايط را طوري فراهم سازد كه عوامل ديگر به اشيا صدمه رسانده و آنها را نابود كند.
نور:قرار گرفتن اشيا به مدت طولاني در برابر نور خورشيد و حتي لامپ هاي فلور سنت موجب رنگ پريدگي، خشكي و شكنندگي مواد سلولوزي مانند پنبه مي شود.نور نه تنها موجب تغيير رنگ گليم مي گردد بلكه باعث كاهش مقاومت مواد اوليه آن نيز مي شود.ممكن است نور شديد در كوتاه مدت همان اندازه زيان بار باشد كه نور ملايم در بلند مدت است.پنبه، پشم و ابريشم در حالت خيس، نسبت به وضعيت خشك سريع تر دچار تغيير و تخريب نوري مي شوند.
مواد آلوده كننده هوا:در مناطق شهري دي اكسيد سولفور وجود دارد كه توسط وسايل نقليه موتوري و كارگاه هاي صنعتي توليد مي شود.دي اكسيد گوگرد، ذرات آهن، ذرات گوگرد و انواع سولفورها از جمله آلودگي هاي هواي اطراف ماست كه از اين بين سولفورها زيانبارترين آلودگي موجود در هوا براي گليم مي باشند.اين مواد با بخار آب موجود در هوا تركيب شده و به اسيد سولفوريك تبديل مي شوند و موجب سستي الياف مي شوند.

منبع:carpetmaster.ir