تاریخچه نمد مالی

 نمدمالی از ابتدایی ترین شیوه های نساجی است كه گفته می شود.

تاریخچه نمد

نمدمالی از ابتدایی ترین شیوه های نساجی است كه گفته می شود ابتدا در آسیای میانه به وجود آمد. ازدوره نوسنگی مردمی که باپشم سروکار داشته اند نمد را می شناختند . اسناد ومدارک چینی 2300 پیش از میلاد درباره پادری ظ¬زره وسپر نمدی خبر میدهد . درگورهای عصر مفرغ درآلمان نمدهایی پیدا شده که تاریخ آن به 1400 پیش از میلاد می رسد . در گور سکاهای سده پنجم پیش از میلادمسیح که در قسمتهای مستور از برف ویخ روسیه مرکزی پیدا شده اشیاء نمدی زیادی چون پرده قالی، عرقچین جل اسب و پتو به دست آمده است .

قبایل ترک که از این نواحی مهاجرت کرده اند و چادرنشینهای ایرانی نیز تا به امروز استادان مسلم هنر نمد سازی هستند. نه تنها کپنک نمدی با کلاه وآستین یکپارچه درست می کنند بلکه در تزیین وآرایش نمد با نقشه هایی که از پشم رنگ شده در دور نمد به کار می برند استادهستند .

روشی که این چادر نشینان به کار می بردند ساده بوده وتا امروز هم پایدار بوده است. قدیمی ترین نمد موجود در گنجینه سلطنتی (شو سو یین) در”نارا” واقع در ژاپن متعلق به قرن هشتم پیش از میلاد است.این نمد ها را از راه دادوستد یا به عنوان پیش کش به ژاپن می آوردند. شیوه نمد مالی و تهیه نمد از زمانهای گذشته تا کنون تغییری نکرده است و در نقاط مختلف تقریبا یکسان می باشد اما موادی که به پشم می افزایند گونا گون است مثلا در مازندران آب خالص در باختران و فارس صابون بدین منظور مصرف می شود.

در نواحی دشت گر گان تا بابل و آمل ورامسر و کلار دشت نمد مالی انجام می گردد. ایلات ترکمن نیز نمد را جهت پوشش سقف و اسکلت چوبی کلبه و یورت خود می مالند و نوعی نمد مرغوب نیز با نقشهای گوناگون برای زیر انداز و مفروش کردن کف کلبه فراهم می سا زند. نمد مالی در نواحی اصفهان بروجن بختیاری نیز رایج بوده است. در باختران در شهرهای قصرشیرین سر پل ذهاب اسلام آباد غرب و کرند نمد مالی متداول است .

در میان نمدمالان سمنان ومازندران مشهور است پسر حضرت سلیمان چوپانی بود که می خوا ست از پشم گوسفندش برای بافتن پارچه استفاده کند پس از آن که چندین بار در این آرزو ناکام شد دست از کوشش بر داشت و از روی ناامیدی پشم را مشت کوبید و اشک اندوه بر آن ریخت اشک ها به درون الیاف پشم راه یافت وآ نها را به هم چسباند آنگاه پسر حضرت سلیمان دریافت که از خیساندن و مالیدن پشم پارچه ای برایش ساخته شده است بدینسان نخستین نمدآفریده “شد و یاد پسر حضرت سلیمان تااین زمان به عنوان “رب النوع “نمد مالان شمال ایران زنده مانده است .

روایت داستانی به نقل از کتاب سیری در صنایع دستی ایران به روایت داستان عامیانه ا ی که در میان نمدمالان سمنان ومازندران مشهور است پسر حضرت سلیمان چوپانی بود که می خوا ست از پشم گوسفندش برای بافتن پارچه استفاده کند پس از آن که چندین بار در این آرزو ناکام شد دست از کوشش بر داشت و از روی ناامیدی پشم را مشت کوبید و اشک اندوه بر آن ریخت اشک ها به درون الیاف پشم راه یافت وآ نها را به هم چسباند آنگاه پسر حضرت سلیمان دریافت که از خیساندن و مالیدن پشم پارچه ای برایش ساخته شده است بدینسان نخستین نمدآفریده شد و یاد پسر حضرت سلیمان تااین زمان به عنوان ” رب النوع “نمد مالان شمال ایران زنده مانده است.

هم اكنون این هنر قدیمی به صورت نیمه صنعتی تهیه می‌شود یعنی كار 50 درصد آن به صورت دست ساز و 50 درصد دیگر توسط دستگاه انجام می‌شود. به عنوان مثال در روستای ابرسج شاهرود 50 نفر با 15 دستگاه مشغول تولید نمد هستند. قیمت دستگاه‌ها و تهیه آن برای صنعت گران بسیار بالا است هر دستگاه بالغ بر 10 میلیون تومان قیمت دارد. به گفته سید حسن ذاکری استاد نمد مالی،دستگاه‌های مورد استفاده در روستای ابرسج شاهرود كوچك است و نزدیك به 1/5 میلیون تومان قیمت دارد و این دستگاه‌ها كیفیت تولید نمد را پایین می‌آورد كه این خود یكی از مشكلات رشته نمدمالی است. درحال حاضر این هنر به صورت استاد شاگردی آموزش داده می‌شود .

مهم‌ترین تولیدات نمدی امروز به صورت زیراندازهای نمدی، جلودری، تن پوش‌های نمدی، نمد چوقا و امثال آنهاارائه می‌شود.

مناطق تولید نمد

نمدمالی در مناطق روستایی علی آباد كتول، سمنان، گنبد كاووس، كلاله، آق قلا گلستان، روستاهای مازندران، سبزوار و قوچان خراسان رضوی و استان لرستان و بندرتركمن و شهرستان اقلید رواج دارد. طرح و نقوش نمد تركمنی از بی نظیرترین نقوش از جهات تنوع و تعدد در هنرهای سنتی كشور به شمار میرود.

نمد تركمن از انواع مهم و معروف نمد ایرانی بوده كه در تركمن صحرا به ان “كچه” گفته میشود. تركمنها به نمدمالی “كچه باسماق “می گویند و آن را بمنظور پوشش اسب، زین و پوشاندن دیوارهای آلاچیق استفاده می كنند. كچه های تیره برای فرش كردن كف ودیواره آلاچیق نیز به كار میرود و این نوع گاهی دارای نقشهای تزیینی نیز میباشد.

بهترین نمد تركمن مربوط به قوم یموت است و هماكنون نیز بیشتر در مناطق یموتنشین رواج دارد زیرا پرورش و نگهداری گوسفندان نیز در این خانوادهها مرسوم است.

بدلیل اینكه تولید نمد نیاز به قدرت بدنی فراوان دارد در بیشتر نقاط ایران نمدمالی توسط مردان انجام می شود اما نمد تركمن را صرفا زنان تولید می كنند.

نمدمالی كوهستان بیشتر در روستاهای كوهستانی شهرستانهای گرگان، رامیان علی آبادكتول و مینودشت رواج داشته و در این مناطق به نمد “لمد” گفته می شود.

قطع واندازه تولیدات نمدی استاندارد نیست و بستگی به درخواست متقاضی دارد و نمدتركمنی به شكل منحنی است و نحوه اندازه گیری آن به وسیله وجب دست كه در تركمنی به “قاریش” معروف است انجام می گیرد.

جام نیوز

برای دیدن نمونه کارهای چرم باف نیز ، به اینجا مراجعه کنید.